राजनीति विचार, सिद्धान्त, नीति, कार्यक्रम र कार्ययोजना सहित दुरदृष्टिको प्रवाह हो । राजनीति राष्ट्रिय स्वाधिनता, स्वतन्त्रता र स्वबलम्बनको प्रतिक हो । राजनीतिवाद, प्रतिवाद र संवाद पश्चात एकता र सहकार्य संस्कृतिको विकास अनि मुलुकका हरेक गतिविधिहरुको प्रतिविम्ब पनि हो । व्यवहारिक रुपमा राजनीति भनेको मिस्त्रीका हातमा काठ प¥यो भने उसले भविष्यमा समेत काम लाग्ने गरी सुन्दर आकर्षक कलात्मक बस्नु बनाउँछ भने त्यही काठ दाउराकको हातमा प¥यो भने चुलोमा पुगेर खरानी बन्छ । राजनीतिक सन्दर्भमा गरुड पुराणमा उल्लेखित एउटा श्लोक सान्दर्भिक देखिन्छ, जसमा भनिएको छ ।
‘त्यजेदेंक कुल स्यार्थे ग्रामर्थे च कुलङ तेजेत्
ग्रांम जनपदस्थार्थे, आत्मार्थे पृथिवि त्येजेत्’
अर्थात कुलको हितका लागि आफ्नो हित त्यागे गाउँको हितका लागि कुलको हित त्याग, देशको हितको लागि गाउँको हित त्याग र आत्म गौरबका लागि संसारै त्याग्न पनि तयार होऊ ।
नेपालको राजनीति विशेषगरी राज्य सञ्चालन परिपाटीमा यो र यस्ता नीति र आचरण अबलम्बन गरिएका छन् या छैनन् सबैका सामु छर्लङ्गै छ । नेपालको राज्य सञ्चालनको महत्वपूर्ण जिम्मेवारी समाली मुलुकको र शक्तिशाली सरकारको प्रधानमन्त्री उक्त सम्मानित र जिम्मेवारी पदमा आसिन हुन लायक छन् या छैनन ? प्रधानमन्त्री केपी ओलीको बहिर्गमन आवेग या आवश्यक भन्ने सवालमा उनी र उनको कार्यशैलीसँग प्रत्यक्ष जोडिएका अत्यन्त महत्वपूर्ण र संवेदनशील परिघटनाहरुले जनाउने छन् ।
१. फिक्का राष्ट्रवाद÷बेलुने राष्ट्रवाद
२. भ्रष्टचारका लागि सुन्य सहनशीलता
३. समाजवादका लागि आधार तयार पार्न नसक्नु
४. संविधानको कार्यान्वयन गर्न गराउन असफल
५. राज्य, जनता र दल प्रति अनुत्तरदायी
६. भजनमण्डली र ताण्डव नृत्य÷अतिमृतवादको शिकार
७. जनभावनासँग खेलवाड गर्नु
८. आफूआफै प्रति विश्वस्त हुन नसक्नु
९. साघुबिरालो चरित्र र विग्रेको मानसिकता
१०. नैतिकताको सवाल
नेपालको राजनीतिक इतिहासमा शक्तिशाली पार्टीको नेता र शक्तिशाली सरकारको नेतृत्व प्राप्त गरी राज्य सञ्चालनको समेत जिम्मेवारी प्राप्त गरेका के पी ओलीलाई नेपालको राजनीतिक इतिहासले एक पटक राजनेता बन्न सक्ने स्वर्णिम अवसर उपलब्ध गराइयोस् । उदाउदो राष्ट्रवादको छवीको प्रभाव परिसकेका ओलीलाई माओ पार्टी र जनताको साथ, समर्थन र सहयोग हुँदाहुँदै सहमति सहकार्य संस्कृतिको विकास गरी स्वाधिन र सम्मुलन मुलक निर्माण गर्न सकिने अवसर हुँदाहुँदै कृतनमण्डलीको कोपाभाजमा परी सकुनी मण्डलीको घेरा तोड्न नसकी राजनेता हुन सकिने स्वर्णिम अवसरबाट के पी ओली बञ्चित भइसके । मञ्च उपयोग गर्दा खरो राष्ट्रवादीको वा बटुली भारतद्धारा अतिक्रमति लिपुलेख, लिम्पियाधुरा र कालापानी क्षेत्र समेटी नेपालको राजनैतिक तथा प्रशासनिक नक्सा सार्वजनिक गर्ने अदम्भ्य साहसीलो निर्णयले नेपाली जनताको ह्रदयमा राज गर्न सफल र दोस्रो भिमसेन थापाको दर्जा प्राप्त गरेका ओली समय घर्किदै जाँदा फिक्का राष्ट्रवादी अभिव्यक्ति र साधुबिरालो चरित्रका कारण उनको राष्ट्रवादी छवी कर्कलाको पात माथिको शीतको थोपा बन्न पुग्यो । नेपाल र भारतबीच सिमाना र भुभागका सवालमा कित्ताकाट गरिएको भनिदै आएको सन् १८१६ को सुगौली सन्धीलाई नै नेपाल र वेलायत सरकार बीच भएको सनु १९२३ को सन्धी र नेपाल भारत बीच भएको सन् १९५० को सन्धीले समेत खारेज गरीदिएको स्पष्ट हुँदाहुँदै पनि भारतका समकक्षीयता सार्वभौमिकताको समदुरी कायम गर्न नसकी भारत शीताको थोपामाथि सूर्यको किरण बनिदियो । पार्टीको साथ, सहयोग र समर्थनमा सामुहिक निर्णय गर्दा ओली भिमसेन थापा बन्न थालिसकेका थिए तर उनको एकाङ्की महत्वकांक्षा र विग्रेको मानसिकताले ओलीको राष्ट्रवादलाई तासको महल बनाईदियो ।
निश्चित राजनैतिक भौगोलिक सीमाभित्र राज्यको न जात हुन्छ न धर्म, न आफ्नो न पराई सबका सब समान यो राजनीति शास्त्र भित्रको सास्वत सर्वस्वीकार्य मान्यता हो तर यहाँ यी सब मान्यता रद्दीकोे टोकरीमा मिल्काई अतिभुतवादी चिन्तन र चरित्र विकास गरी भजनमण्डलीको किर्तनमा बालुवाटारबाट ताण्डव नृत्यको दृश्योद्घाटनाको अभ्यास गरिदै छ । नाता दाता र कमिशनका आधारमा आयुक्त राजदुत माहप्रबन्धक लगाएर, उच्च पदस्थ सरकारी लाभका नियुक्तीहरु किर्तनमण्डली प्रभावका ज्वलन्त उदारहण हुन् । किर्तनमण्डलीको माया जालबाट उम्कन नसकी जनता र पार्टीसँग सम्बन्ध तोड्न सक्ने बाटोतर्फ उन्मुख ओली महाभारतका धृतराष्ट्रको पुत्रमोहले आफ्नो सारा वंशनाश गरेझैँ सर्वविनासको बाटोतर्फ उन्मुख हुँदैछन् ।
जनतको लामो त्याग, तपस्या र बलीदानीको जगमा स्थापित राष्ट्रपति कार्यालय जस्तो गरिमामय संस्थालाई आफ्नो निहित अभिष्ट पुरागर्ने माध्यम बनाउन खोज्नु त्यो जस्तो अनैतिक, अज्ञानी र महाभुल अरु कुनै हुन सक्दैन र त्यो गरिमामय संस्थालाई हलुका ढंगले प्रयोग गरी विवादित गराएर हिलोछ्याप्ने दुरकर्म कहाचित गरिनु हुँदैन तर पिछलग्गु बनाइन खोजिदैछ गरिमामय संस्था स्वंम सजग रहनै पर्छ ।
नेपाली जनता त्यागी, जुझारु र बलीदानी भावनाले ओतप्रोत भई राष्ट्रिय स्वाधिनता र सार्वभौमिकताको रक्षाका लागि र मुलुकको आमूल परिवर्तन र रुपान्तरणका लागि जस्तो सुकै मूल्य चुकाउन पनि तयार छन् तर राष्ट्रिय राजनीतिले सत्तारोहण गरीसकेपछि यो कुरा कहिल्यै बुझेन र बुझ्न पनि चाहेन र त्यसको दुश्परिणाम एकताको ठाउँ विभाजनले उज्यालोको ठाउँ अँध्यारोले रुपान्तरणको ठाउँ यथास्थितिले ओगटिरहेको छ । यस्ता प्रवृत्तिका जन्जोर भत्कार्य जनभावनाको उच्चकदर गरी राष्ट्रियता र सार्वभौमिकताको रक्षा र जनजिविकाको सवालमा राष्ट्रिय एकता कायम गर्नुपर्ने संगिनभाडोमा प्रधानमन्त्री ओली आफू र आफ्नालाई शक्तिशाली बनाउन र उनीहरुको राजनीतिक भविष्य अनिश्चित गराउन मै उद्धत देखिन्छन् । जहाँ राज्य र जनता सम्पन्न भई बलिया हुन्छन् त्यहाँ स्वत सरकारको नेतृत्व सफल र बलीयो हुन्छ ।
राष्ट्रिय स्वतन्त्रता, सार्वभौमिकताको र जनजिविकाको बृहत्तर दिनलाई ध्यान दिई आ–आफ्ना बेग्ला बेग्लै सिद्धान्त, दर्शन, नीति र कार्ययोजनालाई धितो राखेर जनआकांक्षाको बलमा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीको निर्माण भएको हो । जनताका आशा भरोसालाई कुल्चेर कोही कसैको निहित अभिष्ट पुरा गर्न र गर्न चाहनु र त्यही बाटोमा उद्धत हनका लागि नेपाली जनताले जनादेश अवस्था दिएका होइनन् । जनताको जनादेश विपरित किर्तनमण्डलीको घेराभित्र के पी ओली रमाइरहेका छन् । पार्टीले गरेको संस्थागत निर्णयले सरकारलाई असहयोग होइन सहयोग हुन्छ । लिपुलेख लिम्पियाधुरा र कालापानीको सवालमा पार्टीको एकमतको निर्णयले ओली सरकारको राष्ट्रवादीहरुमा बढोत्तरी गराएकै थियो तर गुठी विधेयक मिडिया विधेयक र दलदर्ता सम्बन्धी विद्येयक पार्टीको सल्लाह विना स्वेच्छा चारी ढंगले अगाडि बढ्न खोज्दा सरकारको हाविगत के भयो जगगाहेर नै छ ।
के पी ओलीको चरित्र र कार्यशैलीलाई सुक्ष्म ढंगले मुल्याङ्कन गर्ने हो भने उनी देश र जनताप्रति पटक्कै उत्तरदायी छैनन् । ओलीलाई जनबलबाट प्राप्त संविधान, गणतन्त्र र संधीयताप्रति त झन नफरत छ । यो संविधान र प्राप्त उपलब्धी प्रति उनको न माया छ न लगाव नै । संविधानसभा, गणतन्त्र, संधियता, समावेशीता, आमूल परिवर्तन र रुपान्तरण न ओलीको एजेण्डा थिए न बन्न सके परन्तु ओली जवरजस्त गणतन्त्रवादी र मसिहा बन्न पुगेका छन् । उनका लागि यो सब उपलब्धी ‘अण्डा पार्ने कोइली आमा बन्ने काग’ भनेजस्तै हुन् ।
एकातिर संविधानको सफल कार्यन्वयन हुन सकिरहेको छैन भने अर्कातिर जनताको दैनदैनिकी निराश र खराब बन्दैछ । जनतालाई बाँडिएका सपना हराउँदैछन् । एकातिर कोरोना महामारीले मुलुक जल्दै छ सरकार जनतालाई उपचार गर्न सक्दैन भनेर उम्किदैछ भने अर्कातिर राष्ट्रियता र स्वाधिनताका सवालका फिक्का, पातला र झिल्ली सतही क्रियाकलाप, जनताको जीवनस्तरको प्रगतीको स्थिति के छ ? विकास र समृद्धिको यात्रा कहाँसम्म पुग्यो ? आर्थिक कार्यालयको रामवाण सम्झी न्वारन देखिको बल लगाएर MCC पारित गरि छाड्ने सारङ्गी रेट्ने धुन कता विलायो ? भ्रष्टचार विरुद्धको सून्य सहनशीलता कता हरायो ? महाकाली सन्धी गर्दा महाकाली नदीको मुहान किटान गर्न नसक्ने लिपुलेख, लिम्पियाधुरा र कालापानीको मुद्दा र भारतलाई पठाइएको नौरङ्गी विन्ति पत्रको सवाल कहाँ सेलायो ? महाशय यो र यस्ता थुप्रै अनगिन्ति सवालहरु नैतिकताको कोटी भित्र पर्छन की पर्दैनन ? एउटा नैकिकवानका लागि एउटा सानो त्रुटीले उसको नैतिकतालाई भारी बनाउँछ भने ओलीका लागि यी र यस्ता क्रियाकलापहरु नैतिकताको सवालमा फलामको चिउरा बनीसके ।
अतिभुतवादको शिका बनिसकेका के पी ओलीलाइ न पार्टी न जनता नत राष्ट्र कसैप्रति मतलब छैन । शक्ति र सत्ताको उन्मादलाई ओली सर्वसत्तावादी बाटो तर्फ उन्मुख हुँदैछन् । पार्टी, जनता र मुलुकलाई ढाट्ने, ठग्ने, हुलका र फिक्का उखान टुक्का र भाषण गर्ने के पी ओलीलाई पार्टीको नेतृत्व साथै राज्य सञ्चालनको पवित्र पद र कुर्सीमा आशिन भइ राख्न शोभा दिदैन र यो मर्यादा भित्र पनि पर्दैन । अब ढिलो नगरी देश, जनता र पार्टीको नेतृत्व र कम्युनिष्ट आन्दोलनलाई थप उर्जाशील बनाउने के पी ओलीलाई सरकार र पार्टी दुबैको नेतृत्वबाट च्यूत गरिनुपर्छ अनीमात्र सर्बजन दिताय ः सर्वजन शुखाय हुनेछ ।

पृथ्वी न्यौपाने
राजनीतिक विश्लेषक एवं वाम वुद्धिजिवी